Kapel

Het meest in het oog springende gebouw in Durgerdam is de Kapel. Dit gebouw heeft een lange geschiedenis die teruggaat tot de 15e eeuw. Op de site van Stadsherstel staat een samenvatting van de mijlpalen in de lange geschiedenis.

De Kapel van Durgerdam is een echte blikvanger dat vanaf het IJsselmeer en IJburg altijd goed is te zien en in belangrijke mate al eeuwen de skyline van Durgerdam bepaalt. Begonnen als kerk daarna school, gemeentehuis en huis van de veldwachter is het na restauratie een woonhuis met een fenomenaal uitzicht in de woonkamer.

  

Tekening gevel pand Durgerdammerdijk 101

Enige mijlpalen in de geschiedenis van “de Kapel”

1499 Kapel voor het eerst genoemd

1572 Roomse diensten stoppen

1623 Hervormde/Gereformeerde diensten

1687 Kapel na brand herrezen

1866 Veldwachterswoning en petoet

1917 Gemeentelijke visafslag

2009 Aankoop kapel door Stadsherstel. Tot dan in eigendom van Amsterdam

2013 Restauratie

Thans Woning

In 1687 is de Kapel opnieuw opgebouwd.

Als je kijkt naar oude foto’s en prenten kijkt dan ontdek je dat de uiterlijke vorm van de Kapel van Durgerdam door de eeuwen heen niet veel is veranderd. Al eeuwen komt het silhouet van het rijksmonument op de vroegste prenten voor, de Kapel staat er zeker al vanaf 1499.

Na de grote brand van Durgerdam in 1687, toen vrijwel alle huizen op de dijk in vlammen opgingen en ook de Kapel met gemeentearchief, wat hier was opgeslagen, schade opliep is de Kapel vanaf de bel-etage herbouwd. Deze werkzaamheden zijn op 25 augustus 1687 gestart. Als herinnering aan deze gebeurtenis is er toentertijd een hardstenen plaquette met de datum “1687” gemaakt.

De steen lag voor de restauratie van 2013 op zolder en heeft in het metselwerk bij de entreetrap een plek gekregen.

In zes weken is toen een nieuw identiek gebouw neergezet. Met de opbrengst van een loterij, die speciaal hiervoor was georganiseerd. Waarschijnlijk moest dat zo snel omdat de school en het raadhuis, die er toen in zat snel weer door moesten.

Tekening en onderschrift door Hendrik de Winter gemaakt in 1780. Bron Stadsarchief Amsterdam

Begonnen als Rooms Katholieke kerk

De kapel van Durgerdam begon als Rooms Katholieke kerk, de eerste vermelding is uit 1499. Kapel is een Rooms woord en staat voor bedehuisje. In 1572 werd de rooms- katholieke dienst verboden door de Alteratie. En in 1623 werden er weer diensten gehouden maar dan hervormd/gereformeerde. In 1642 toen de kerk te klein werd is er een andere kerk gebouwd bleef de Kapel de functie van raadhuis houden en kreeg de school meer ruimte. Er was ook een woning voor de meester. Toen er een grotere school gebouwd werd de Kapel in 1866 veldwachterswoning annex politiebureau met een echte petoet (gevangenis). Van 1917 tot 1925 was het een gemeentelijke vis afslag, werkplaats/woning en van een scheepswerf is het nu woonhuis geworden.

Ten behoeve van deze verschillende gebruiken is de indeling in de loop der tijd steeds aangepast. Gelukkig zijn er oude elementen van vroeger herkenbaar, zoals de politiecel uit 1866 in het souterrain en natuurlijk de klokkenstoel op de steile kap.

En in de oorlog, in 1941, heeft er ook een verbouwing plaatsgevonden in opdracht van de Duitse bezetter door de Dienst de Publieke werken. De opdrachtgever nam de Kapel toen als woning in gebruik.

Slapen onder de Kapelklok

De bewoners moesten net zoals de huidige bewoner de klok van de kapel op tijd laten lopen. Maar in 2013 was eerst een restauratie nodig. Voor de kleuren is een kleurenonderzoek uitgevoerd en met het Bureau Monumenten en Archeologie Amsterdam zijn de kleuren van de klok bepaald. De zwarte letters op een witte achtergrond met donkere rand, in combinatie met het Bentheimerkleur 1850, geven een prachtig resultaat.

Twee jaar na de herbouw, kwam de nieuwe luidklok in het torentje, met een diameter van één meter. Deze hangt er nu nog en heeft het opschrift; “Meyndert Frederickz en Jan Kerck Burgemeesters van Durregerdam hebben myn doen gieten den 9 November Anno 1689”. In de Tweede Wereldoorlog is hij zoals zo vele luidklokken door de Duitsers afgevoerd maar gelukkig niet versmolten. Hij werd na de oorlog teruggevonden in Groningen en weer in de kerk aangebracht.

De dochter van de veldwachter Cornelia Uitenbroek woonde tot haar 10e in de Kapel en sliep op de verdieping vlak onder de enorme klok. Haar ouders hadden onder de klok een grote bak met oude dakpannen gezet, voor als de klok naar beneden zou storten dat hij niet direct door de vloer op de slapende kinderen zou vallen.